Exuberance is Beauty.
Thứ Tư, 30 tháng 12, 2020
Kỷ Niệm Với Nhạc Sĩ Lam Phương- Tác giả Hòang Oanh
Tháng 11 năm 2020, nhạc sỹ Lê Dinh qua đời. Rồi tháng 12, nhạc sỹ Lam Phương lại ra đi, rời bỏ chúng ta. Hai nhạc sỹ lão thành hiếm hoi còn lại của dòng nhạc vàng cũng đã vĩnh viễn từ giã chúng ta. Điều nầy khiến cho Hoàng Oanh đau buồn và cũng bồi hồi nuối tiếc.
Nhạc sỹ Lam Phương là một trong những nhạc sỹ đã góp công xây dựng và làm phát triển dòng nhạc vàng trước năm 1975. Nhắc đến kỷ niệm với chú Lam Phương thì Hoàng Oanh nhớ rất nhiều; điều nhớ nhất có lẽ là những bài hát của chú mà Hoàng Oanh đã thu thanh, phần lớn là những bài gắn liền với lịch sử của nước Việt Nam. Trong số những bài đó, đặc biệt là hai bài “Chuyến Đò Vỹ Tuyến” - một bài hát nói về cuộc di cư vĩ đại của đoàn người từ miền Bắc đi về miền Nam vào năm 1954, và bài “Chiều Tây Đô” - bài hát nói về cuộc di tản của hàng trăm ngàn người Việt bỏ nước ra đi tìm tự do vào năm 1975. Hai bài hát nầy khi phát hành ra đã được rất nhiều khán thính giả mến chuộng và yêu cầu phát thanh nhiều lần khi ra hải ngoại.
Nhắc lại thời xa xưa, Hoàng Oanh được quen biết chú Lam Phương là vào năm 1964. Lúc đó, Hoàng Oanh đã bớt rụt rè khi xuất hiện trước đám đông, thì được chú mời hát cho chương trình đại nhạc hội do chú tổ chức tại rạp Thanh Bình. Hôm đó có phần tham dự của ban hợp ca Thăng Long, ban AVT và còn có sự góp mặt đặc biệt của chị Bạch Yến từ phương xa đến. Chương trình diễn ra rất thành công làm cho chú Lam Phương rất vui mừng. Sau sự thành công đó, chú Lam Phương và cô Tuý Hồng còn tổ chức thêm những chương trình đi lưu diễn ra miền Trung - xứ Huế (làm cho Hoàng Oanh có cảm xúc để viết ra một truyện ngắn có tên “Ai Ra Xứ Huế”). Sau nầy khi ra hải ngoại, Hoàng Oanh có đọc báo và biết được chú cùng gia đình vượt biên trên con tàu “Trường Xuân”, chuyến đi gặp rất nhiều gian nan nhưng cuối cùng cũng đến được bến bờ tự do. Hoàng Oanh rất mừng khi biết gia đình chú đến nơi an toàn và định cư tại Houston, Texas. Khi đó, chú có thời gian chăm sóc cho một phòng trà của chú tại Houston và Hoàng Oanh thỉnh thoảng cứ vài tháng lại bay qua hát cho cô chú.
Sau đó, nghe tin chú dời qua California, mấy năm tiếp theo lại nghe tin chú bị tai biến và phải di chuyển trên xe lăn. Hoàng Oanh lại càng thương chú hơn, và Hoàng Oanh cũng rất cảm động khi nhìn thấy những tình yêu thương khán giả gửi đến chú.
Năm ngoái, Hoàng Oanh có ghé thăm chú tại tư gia và thấy chú vẫn còn khoẻ mạnh. Hoàng Oanh cũng có chụp chung với chú một vài tấm hình để làm kỷ niệm. Thế rồi tuần qua, Hoàng Oanh rất bất ngờ và cũng rất buồn khi nghe tin chú đã từ giã cõi đời. Vẫn biết cuộc đời có câu “sinh lão bệnh tử”, nhưng Hoàng Oanh vẫn rất đau lòng cho một ngôi sao đã vụt tắt trên bầu trời nghệ thuật.
Thứ Hai, 28 tháng 12, 2020
Hiện Trạng Dân Trí, Quan Trí Và Dân Khí Của Người Việt- Tác giả Trần Văn Chánh
Một ngày nọ, tôi có dịp vào một hiệu sách nhỏ (chủ yếu bán theo phương thức online) ở quận Bình Thạnh (TP. HCM), tình cờ gặp một em sinh viên đang học khoảng năm thứ III khoa Sử. Em tìm mua quyển Hải ngoại kỷ sự của Thích Đại Sán (bản dịch của Ban Tu thư Đại học Huế trước 1975) đã được tái bản vài năm gần đây. Em cho biết nhà đã có bản in cũ (trước 1975), giờ muốn mua thêm bản mới. Tôi ngạc nhiên hỏi tại sao chịu tốn tiền vô ích vậy, thay vì dùng bản cũ thậm chí còn tốt hơn (vì là ấn bản quý hiếm), thì được em cho biết, đại khái: Cháu đã có bản cũ nhưng không dám dùng nó để trích dẫn trong các bài viết, vì sợ bị “đánh giá” đã dùng cuốn sách liên quan tới chế độ cũ, trong khi lý lịch gia đình cháu không được tốt (hiểu là cha chú có dính tới ngụy quân ngụy quyền sao đó). Tôi ngạc nhiên thở dài nói với em đó: “Em là sinh viên thuộc lớp trẻ, đại diện cho tương lai của đất nước, mà nhát vậy sao?”. Rồi thôi, không tiếp tục câu chuyện nữa, sợ em buồn, hoặc nói thêm nữa có lẽ cũng không hiểu hết ý, vì em đã “định kiến” như vậy rồi. Thật tội nghiệp!
Về nhà, tôi hỏi lại một bạn trẻ khác đã từng dạy đại học khoa Sử, rằng câu chuyện về em sinh viên kể trên là cá biệt hay có tính phổ biến, thì người bạn cho biết: Hiện tượng đó là có thật, nhưng cũng có phần nào cá biệt.
Tôi ngẫm nghĩ: Tuy không phổ biến, nhưng có thật, và phần nào cá biệt, như thế cũng đủ rầu lắm rồi. Sinh viên là thành phần trí thức trẻ, mà nhếch nhác như vậy, thì còn trông mong gì! Và dân khí (chí khí của dân) tệ hại, là do đâu? Em sinh viên kể trên, nhờ thông qua bậc đại học, có thể phát triển tri thức khá, nhưng có tri thức mà chí khí tầm thường nhếch nhác quá thì phỏng có thể đóng góp được gì cho xã hội? Khi ra đời làm việc, em có dám phát biểu chính kiến thật của mình về một vấn đề gì đó không? Hay cũng giống như mấy ông cán bộ CS có chức có quyền?
Giới trẻ Việt
Lại nói về “quan trí”. Hai chữ này tra trong từ điển tiếng Hán và tiếng Việt đều không có. Đây là một từ mới (có ý nghĩa hơi tếu) đặt ra gần đây để chỉ trình độ tri thức, hay còn gọi cái tầm nhìn, của giới quan lại, tức các cán bộ đảng viên CS giữ chức vụ từ tương đối cao đến rất cao trong bộ máy nhà nước. Quan trí Việt
Tôi có ông bạn nhà báo, kể lại, anh ta gặp một ông đã nguyên là Thường trực Ban Bí thư trung ương. Trong lúc hàn huyên, bạn tôi hỏi ông này có theo dõi thông tin trên các mạng xã hội không, thì ông cho biết hằng ngày chỉ đọc báo Nhân Dân và xem tivi thôi. Tôi nghe vậy kêu trời, luận rằng nếu ông ta nói thật thì có nghĩa ông quá kém, trong thời đại bùng nổ thông tin mà ông kém năng động như vậy thì làm sao đủ kiến thức để điều khiển các cấp dưới và quản lý điều hành xã hội (vốn từng bước thay đổi, diễn biến rất nhanh); còn nếu như ông ta nói dối (có đọc báo mạng mà giấu) thì lại là quá hèn! (cần gì phải nói dối?). Lúc đó, vừa xảy ra vụ Đồng Tâm (huyện Mỹ Đức, Hà Nội) chừng vài tuần, công an huy động đại quân tấn công vào cánh đồng Sênh giết chết cụ Lê Đình Kình làm xôn xao dư luận, hỏi ông có nhận định thế nào không thì ông giơ hai tay lên nói: “Cho tôi xin”. Có nghĩa là ông “mũ ni che tay”, vô cảm và vô trách nhiệm, tuyệt đối tuân thủ theo chủ nghĩa sống chết mặc bây, hay còn gọi là “mặc kệ nó” (mackeno). Ông là đại thần trong triều, mà quan trí và quan khí của ông như vậy, thử hỏi những kẻ cấp dưới làm việc xung quanh ông lúc ông còn đang cầm quyền là thế nào?
Một lần khác, có dịp trò chuyện với một cô có bằng tiến sĩ, giữ chức Phó giám đốc một nhà xuất bản (hiện đã lên Giám đốc), cô hỏi tôi đạo Cao Đài có khác với đạo Hòa Hảo không. Một anh Tổng biên tập một nhà xuất bản khác, khi người ta đưa tập bản thảo có tên là “Đạo uyển” tới để duyệt xin giấy phép xuất bản, anh ta hỏi một nhân viên cấp dưới “Đạo uyển là đạo gì?”, vì tưởng “Uyển” là tên của một tôn giáo! (như đạo Khoai, đạo Dừa…).
Tôi không có thói quen hoặc lấy làm hứng khởi biếm nhẽ chỗ dốt của người khác, dù người đó là ai, trái lại hết sức thông cảm với họ, vì cho rằng hiện trạng quan trí-quan khí kém cỏi như vài thí dụ kể trên không phải do chính bản thân họ, mà chủ yếu do thể chế chính trị độc tài toàn trị mang tính giáo điều và chính sách ngu dân tạo nên. Nó có gốc tận từ bên Liên Xô (cũ) và nhất là bên Tàu, mà các nhà lãnh đạo chính trị Việt Nam đã có thời kỳ cho du nhập vào để làm phương tiện trị dân theo đường lối tập thể hóa trấn áp dân chủ và quét sạch chủ nghĩa cá nhân.
Như chúng ta đều biết, trong suốt thời kỳ Mao Trạch Đông cầm quyền, lời nói của Mao luôn được coi là thiên kinh địa nghĩa. Trong thời kỳ Đại cách mạng văn hóa, ở Trung Quốc lưu hành rộng rãi một cuốn sách nhỏ loại bỏ túi, gọi là Mao Chủ tịch ngữ lục, mà cán bộ tuyên huấn hoặc các chính trị viên Việt Nam trong thời kỳ chiến tranh cũng có người dùng làm sách cẩm nang, coi là khuôn vàng thước ngọc phải noi theo.
Để hiểu thế nào là chủ nghĩa giáo điều, tưởng cũng nên nhắc lại một định nghĩa lấy từ trong bộ từ điển triết học cũ của Liên Xô (cũ), được biên soạn đồng thời với thời kỳ Mao Trạch Đông làm cách mạng văn hóa, ở mục GIÁO ĐIỀU, CHỦ NGHĨA GIÁO ĐIỀU: “Giáo điều là một nguyên lý mà người ta tiếp thu một cách mù quáng, bằng sự tín ngưỡng, không có phê phán, không chú ý đến những điều kiện ứng dụng nó. Chủ nghĩa giáo điều là đặc điểm của tất cả những hệ thống lý luận bảo vệ cái lỗi thời, cũ kỹ, phản động và chống lại cái mới, cái tiến bộ…” (Từ điển triết học, NXB Sự Thật, Hà Nội, 1960, tr. 312). Nếu hiểu theo nghĩa này, thì Việt
Chí khí hèn kém của dân cộng với chí khí bại hoại của quan, hợp chung lại thành “dân khí” Việt
Muốn thay đổi hiện trạng dân trí và dân khí để xây dựng đất nước hiệu quả hơn, thiết nghĩ, cái công thức “Khai dân trí, chấn dân khí, hậu dân sinh” (Mở mang dân trí, chấn hưng dân khí, chú trọng dân sinh) do cụ Phan Châu Trinh phát biểu một thế kỷ trước đây vẫn còn thích hợp để đem ra áp dụng.
Đại khái, cần bãi bỏ chính sách ngu dân qua việc ép buộc phải học phổ biến chủ nghĩa Mác-Lênin trong các trường đại học và trung học chuyên nghiệp (chỉ giữ lại bộ phận triết học Mác-Lênin như một phần của bộ môn lịch sử triết học thế giới). Phê phán chủ nghĩa giáo điều kiểu Liên Xô cũ và kiểu Mao Trạch Đông. Chống tệ sùng bái cá nhân và “giải thiêng” một vài nhân vật chính trị thuộc thế hệ tiền bối.
Về đường lối xây dựng chính trị-kinh tế-văn hóa-xã hội, cần bãi bỏ phương pháp lãnh đạo-chỉ đạo bằng các bản nghị quyết và các bản kế hoạch 5 năm đầy tính giáo điều, rập khuôn theo kiểu Liên Xô, Trung Quốc, trên thực tế là chưa bao giờ được thực hành đúng, và vì những thứ này trước nay đều làm cho sự vận hành của bộ máy hành chính trở nên xơ cứng không đạt hiệu quả thiết thực. Thay vào đó, chỉ cần những chính sách lớn cơ bản đúng là được, linh động thay đổi tùy theo tình hình thực tế của mỗi lúc mỗi thời.
Bãi bỏ một số đoàn thể vô dụng và có hại cho dân trí-dân khí như Đoàn Thanh niên, Hội Phụ nữ… Thay vào đó là những tổ chức có tính định hướng và giáo dục, tương tự như hiệu đoàn nhà trường hoặc tổ chức Hướng đạo trước đây.
Thực hiện một cách thực chất dân chủ hóa rộng rãi đời sống xã hội như những điều đã được ghi trong Hiến pháp Việt Nam 2013, đặc biệt về các quyền tự do dân chủ, như tự do bầu cử ứng cử, tự do báo chí, lập hội, biểu tình… Cho phép thành lập báo chí và nhà xuất bản tư nhân hoạt động trong khuôn khổ của Luật Báo chí và Luật Xuất bản (có sửa đổi, bổ sung theo hướng tiến bộ hơn). Khuyến khích xuất bản nhiều loại sách trong tủ sách tinh hoa nhân loại về chính trị, văn hóa… (như phần nhiều các sách của nhà xuất bản Tri Thức trong thời kỳ ông Chu Hảo làm giám đốc).
Với sự phân tích khách quan về dân trí, quan trí và dân khí cùng vài gợi ý đề nghị sơ lược như trên, các nhà đương cuộc có trách nhiệm hiện nay tất yếu đang phải đứng trước một trong hai lựa chọn quyết định mang tính lịch sử: Hoặc quý vị cứ tiếp tục ngu dân và làm thui chột dân khí bằng tất cả những gì cũ kỹ đã làm từ trước tới nay (như trấn áp dân chủ…) để tiếp tục giữ được chính quyền nhưng dân tộc thì bị lụn bại; hoặc quyết tâm chuyển hướng sang phương châm “Khai dân trí, chấn dân khí, hậu dân sinh”, mà trong tình hình hiện nay, “chấn dân khí” là vô cùng quan trọng, để đất nước Việt Nam trở nên hùng cường có thể sánh vai cùng các bè bạn năm châu trên thế giới.
Chủ Nhật, 27 tháng 12, 2020
Bánh Phồng- Tác giả Anh Tú
Vắng dần tiếng quết bánh phồng mỗi độ Xuân sang
Bánh phồng là thứ không thể thiếu trong ngày giỗ Tết ở miền Nam. Bánh phồng đi vào thi ca, nghệ thuật như đặc trưng của không gian Tết.
Trong tuồng “Tuyệt Tình Ca,” soạn giả Hoa Phượng viết: “Cứ mỗi lần bông ô môi nở hường trong gió chướng, mỗi lần tiếng quết bánh phồng rộn rã đón Xuân sang…” Trong bài tân cổ “Xuân Này Con Không Về,” soạn giả Loan Thảo viết: “Ngày quết bánh phồng đêm canh nồi bánh tét…” Bài hát rất hay, thế nhưng Loan Thảo có nhầm lẫn không? Bánh phồng truyền thống ngày xưa quết vào ban đêm hay ban ngày?
Với người miền Nam bánh phồng thân thuộc không chỉ vì khẩu vị, nguyên liệu đều là thứ cây nhà lá vườn mà cách làm bánh, cách nướng bánh cũng tạo ra không gian đầm ấm, đoàn kết gia đình tình làng nghĩa xóm.
Khác với những thức ăn khác có thể làm trong im lặng, bánh phồng là loại bánh biết nói, tiếng chày quết bánh phồng vang vang trầm ấm giữa đêm khuya về sáng trong mùa giáp Tết, nhất là sau ngày 23 Tháng Chạp đã trở thành ký ức, là hoài niệm về không gian Tết của bao thế hệ người Việt sinh từ những năm 1960 về trước.
Vì sao quết bánh ban đêm?
Ca khúc “Xuân Này Con Không Về” của nhạc sĩ Trịnh Lâm Ngân được soạn giả Loan Thảo viết thành bài tân cổ giao duyên cùng tên khá nổi tiếng trong nhiều thập niên qua. Bài hát rất dễ thương, rất Tết, với những hình ảnh rất quê hương “én liệng trời cao mai đào vàng trước ngõ,” “mẹ… ngồi tựa cửa mong chờ”…
Nhưng trong đó có câu “Ngày quết bánh phồng đêm canh nồi bánh tét…” chừng như có sự nhầm lẫn vì thời ấy, bánh phồng hiếm khi quết ban ngày mà thường quết bánh vào nửa đêm về sáng. Chính nhịp chày âm vang trong gió chướng lúc nửa đêm về sáng đã pha chất thi vị cho không gian làng quê những ngày giáp Tết mà soạn giả Hoa Phượng đã viết rằng “tiếng quết bánh phồng rộn rã đón Xuân sang…”
Không phải người dân cố tình tạo ra sự lãng mạn, thi vị mà điều kiện sản xuất thủ công thời đó, các công đoạn của việc làm bánh phồng buộc phải làm đêm mới thật sự an toàn, bảo đảm bánh thật ngon nở phồng, thơm xốp. Các công đoạn này không được rời rạc mà phải liên tục và phối hợp nhuần nhuyễn của những bàn tay khéo léo, thật tỉ mỉ.
Phân chia theo nguyên liệu, có hai loại bánh phồng nếp và bánh phồng mì (sắn theo miền Bắc). Dù theo loại nào cách làm bánh cũng trải qua các công đoạn xội nếp, hấp mì; quết bột; cán bánh và phơi liên tục với nhau. Xôi nếp phải quết khi đang nóng, bột nếp quết xong phải cán ngay nếu không sẽ bị khô, sượng, cán xong phải phơi dưới nắng trực tiếp để bánh khô đều, không bị ương, sượng. Chính vì vậy, bánh phồng thường được quết từ nửa đêm về sáng để kịp đưa ra phơi nắng sớm. Quết bánh ban ngày nếu chậm trễ không kịp phơi nắng bánh sẽ không ngon.
Ngay với những làng nghề làm bánh phồng bán ra thị trường như Đăng Hưng Phước, Chợ Gạo, Tiền Giang hay bánh tráng Sơn Đốc ở xã Hưng Nhượng, Giồng Trôm, Bến Tre, những gia đình làm bánh phải ngủ từ lúc chạng vạng để lấy sức và trễ lắm là lúc gà gáy đợt đầu là tiếng chày quết bánh phồng đã vang lên râm ran khắp xóm.
Tình người trong bánh
Thông thường mỗi mẻ bánh là 16 lít nếp, khi xôi chín chia thành hai cối, quết thật nhuyễn. Người không chuyên không có công cụ quết bằng chày vồ rất nặng nhọc, mất sức vì mỗi cối phải quết trên 300 chày. Những nhà làm bánh chuyên nghiệp có chày giả đạp bằng chân, do hai ba người cùng phối hợp. Trong lúc quết có một thợ vùa, ngồi ngay bên cạnh cối để lăn trở bột và cho thêm các loại gia vị nước cốt, đường vào bột. Bánh ngon hay dở phần lớn được quyết định từ khâu này, người vùa khéo tay lăn trở đều gia vị ngấm tan đều, bột nhuyễn mịn không bị chai sượng.
Bột đã nhuyễn mịn được chuyển sang công đoạn bắt, cán gồm một người bắt bột và nhóm bảy, tám người cán bánh ngồi quanh nhau trên tấm đệm hay trên sạp gỗ.
Người thợ cả bắt bột vò thành viên tròn, ném cho từng người cán dùng ống cán tre ép bột thành chiếc bánh tròn đều. Công đoạn này quyết định tính thẩm mỹ của cái bánh. Những người bắt bánh chuyên nghiệp chỉ bằng tay có thể ngắt ra những cục bột khối lượng bằng nhau chỉ chênh lệch một vài gram.
Mỗi mẻ bột có thể cho ra 300 hay 500 bánh tùy theo nhu cầu khách hàng mà không dư không thiếu. Những bàn tay cán bột khéo léo mềm mại như múa trên cục bột lại làm ra cái bánh có độ dày đều nhau tăm tắp vì nếu có chỗ dày chỗ mỏng khi phơi bánh sẽ bị nổ và khi nướng bánh không tròn đều, giòn xốp. Bánh cán xong được trải ra các tấm đệm bằng hoặc chiếu lát để kịp phơi khi trời hửng nắng.
Thời gian phơi bánh không cần lâu lắm, chỉ trong một buổi, nhưng cần nắng tốt để bánh không bị sình ương.
Tình làng nghĩa xóm kết trong cái bánh!
Ngày nay, ở xã Hưng Nhượng hầu hết những lò bánh phồng thương hiệu Sơn Đốc đã cơ giới hóa các khâu quết, cán ép để tăng năng suất và giảm chi phí, riêng lò chú Út vẫn duy trì việc cán thủ công.
Chú Út giải thích rằng, so với cán máy, bánh cán tay khi nướng chín đẹp hơn vì nó phồng đều, cái bánh vẫn tròn mà không bị cong vênh. Bánh thủ công cán tay cũng xốp đều hơn do bột khô hơn bánh cán máy. Chính vì vậy, dù tốn nhiều lao động hơn, giá thành cao hơn trong khi giá bán vẫn như nhau nhưng chú Út vẫn duy trì việc cán thủ công mà không cán máy. Chú giải thích, mình chịu thiệt một chút nhưng làm ra cái bánh ngon đẹp cho khách hàng như tặng thêm niềm vui cho khách trong ba ngày Tết.
Cách suy nghĩ của chú Út có thể nói là đi ngược với thời cuộc hiện nay, khi mọi người đều chạy theo lợi nhuận. Đó có thể là tình yêu nghề cũng có thể là sự rơi rớt lại của sinh hoạt tình làng nghĩa xóm trước đây khi cái bánh chưa là hàng hóa, người dân tự làm bánh để cúng ông bà và đãi khách dịp Tết.
Vì tính chất, quy củ của việc làm bánh phồng chặt chẽ như vậy, nên ngày xưa hiếm có gia đình nào tự một mình đủ sức làm bánh phồng, cũng không ai nghĩ đến chuyện thuê mướn nhân công làm bánh.
Người ta thường hợp thành nhóm dần đổi công với nhau, nay làm nhà này, mai nhà khác. Đàn ông thì dần công quết bánh, vùa, vô nước bánh, phụ nữ thì dần công cán bánh. Không khí xúm xít đoàn kết này làm những ngày cận Tết thêm bận rộn nhưng cũng thêm vui. Chính vì vậy, ký ức Tết trong bánh phồng với người có tuổi càng đậm đà hơn.
Nhưng đâu chỉ có trong ngày Tết, bánh phồng xưa còn phổ biến trong đời sống hằng ngày qua món xôi đậu gói bánh phồng. Món ăn sáng bình dân, ngon miệng no lâu thích hợp với tuổi học trò.
Chỉ còn là ký ức?
Với giới trẻ ngày nay bánh phồng đơn thuần chỉ là cái bánh quê. Người có lòng nhớ thì mua bánh chợ về cúng Tết, hiếm có gia đình nào làm bánh phồng để ăn. Đám giỗ kỵ ngày nay thường vắng món bánh phồng. Giới trẻ có quá nhiều thứ “sang chảnh” để lựa chọn nào hot dog, pizza… nên món xôi đậu gói bằng bánh phồng cũng không còn đất sống.
Tiếng chày quết bánh phồng đã chìm vào quá khứ. Tại sao như vậy? Phải chăng bánh phồng không ngon? Phải chăng vì vô tình chạy theo những món ăn thời thượng, người Việt quay lưng với truyền thống văn hóa ẩm thực của ông cha?
Có một điều có thể nhận ra ngay là sự tinh tế, thi vị nhưng cũng là khó khăn khi nướng bánh phồng. Muốn bánh nở đều, thơm xốp phải nướng bằng lửa rơm, hoặc bằng than thật đượm. Người nướng phải thật khéo tay lăn trở, đổi mặt thật đều để bánh phồng xốp.
Với các cô gái trẻ được khen nướng bánh khéo đã là một thành tích đáng tự hào. Với trẻ con, nhìn miếng bánh nở phình trên bếp chuyển màu từ trắng sang hồng nhạt loang lổ da beo giống như phép màu phù thủy.
Ngày nay đa số gia đình đều dùng bếp gas và không phải ai cũng có lò nướng điện nên việc nướng bánh đã thành trở ngại.
Vắng tiếng quết bánh phồng, không gian Tết đã nhạt đi. Vắng màu sắc vàng hồng của bánh trên bàn thờ gia tiên, vị Tết càng thêm nhạt. Trong cuộc hành trình trở về ký ức, mong rằng mỗi gia đình nên mang theo cho mình hương vị ngọt béo của chiếc bánh phồng trên bàn thờ Tết, bên tách trà, câu chuyện hàn huyên chờ đón Giao Thừa, chắc hẳn vị Tết sẽ nồng hơn.
Sai Một Ly Đi Một Dặm !
Rất nhiều ca khúc nhạc Việt khi đối chiếu lời ca phổ biến qua thu âm, thu hình của ca sĩ hiện nay với văn bản gốc có sự khác biệt. Đáng nói là sự sai lời này làm sai lệch ý nghĩa mà tác giả diễn đạt qua từ ngữ tiếng Việt như những dẫn chứng sau đây.
Ca khúc làm thay đổi số phận của nhạc sĩ Lam Phương, "Thành phố buồn", lâu nay người ta vẫn hát: "Rồi từ đó, chốn phong ba, em làm dâu nhà người", liệu có đúng?
"Chốn phong ba", nghe cũng có lý, nghĩa là nơi nhà chồng cô ấy sắp về làm dâu ("phong ba bão táp"), vì thế mới "âm thầm anh tiếc thương đời". Nhưng chẳng phải vậy, ở đây, tác giả dùng từ "trốn" (trốn chạy/ trốn tránh) khỏi cuộc tình lắm phong ba để yên bề gia thất, "làm dâu nhà người" nhằm kết thúc cuộc tình đó, khiến cho "anh" đau buồn sững sờ, ngay cả "Tiếng chuông chùa chầm chậm thê lương, tiễn đưa người quên núi đồi, quên cả tình yêu". Ta thấy rõ "em" chủ động trong sự chia tay này, vì thế cung bậc cảm xúc của Lam Phương mới đớn đau, da diết tiếc nuối đến vậy.
Tương tự, "Bài thánh ca buồn" của nhạc sĩ Nguyễn Vũ có câu mà nhiều ca sĩ hát: "Rồi một ngày áo trắng phai màu", tất nhiên, theo cách hiểu theo năm tháng trôi đi, chiếc áo nhuốm màu thời gian không còn trắng như xưa. Thật ra, chính xác phải là "thay" chứ không phải "phai". Nếu "phai" sẽ không ăn nhập gì với câu kế tiếp: "Em qua cầu xác pháo theo sau". Nghĩa là cô gái mà tác giả yêu say đắm nay đi lấy chồng (hình ảnh tượng trưng qua cụm từ "xác pháo"). "Thay" ở đây không chỉ nhằm nói lên sắc màu của áo sử dụng trong ngày "lên xe hoa", mà còn nằm trong chuỗi từ "thay lòng đổi dạ" nữa. Ngụ ý sâu xa là thế.
Văn bản ca khúc “Thành phố buồn”, xuất bản 1973
Với sự cân nhắc có chủ đích, người nhạc sĩ đã gửi gắm dù chỉ trong một từ nhiều ẩn ý của mình, vì vậy khó có thể thay đổi. Điều này còn thấy qua "Bông bí vàng" của Bắc Sơn, có một câu mà nhiều người đã hát: "Hái bông bí em trồng, anh đem luộc cầu xin". Ai đời, đi hỏi con gái người ta mà lại hái bông bí đem luộc làm quà sính lễ?
Vậy, đúng là "anh đem lụa cầu xin"? Cho dù anh nghèo ("Nhà anh, dậu đổ bìm leo") nhưng cũng không vì thế mà không có quà sính lễ tương xứng với em là "lụa". Từ "lụa" rất đắc địa khi nó còn là hình ảnh để nói về người thiếu nữ như ca dao có câu: "Thân em như tấm lụa đào/ Phất phơ giữa chợ biết vào tay ai". Thì nay, em vào tay anh đấy, ngụ ý qua hành động "anh đem lụa cầu xin". Ấy là ý tại ngôn ngoại.
Khi nhạc sĩ Trịnh Công Sơn viết: "Thành phố hoang vu như một lần qua cuộc tình", ta hiểu rằng khi tác giả trải qua cuộc tình - cuộc tình đó đã xa, đã trở thành quá khứ thì ngay cả thành phố, chốn phồn hoa đô hội đó cũng trở nên hoang vu, vì rằng cảm giác này thuộc về tâm lý: "Người buồn cảnh có vui đâu bao giờ" (Truyện Kiều). Chỉ "một lần" đó thôi mà đã thấy "thành phố hoang vu", thế mới buồn xiết bao, tâm tư xiết bao. Thế nhưng có người lại hát: "Thành phố hoang vu như đời mình trong cuộc tình". Như thế là nói vống lên, không sát thực tế, hoàn toàn không thể xảy ra, thành phố ăn nhập gì với "đời mình trong cuộc tình" mà nó trở nên hoang vu? Nó chỉ hoang vu khi chính mình cảm nhận bằng cảm giác và so sánh "như một lần qua cuộc tình". Chỉ "một lần đó" mà thôi. Còn nếu thành phố hoang vu như đời mình, suốt cả đời mình thì không thể.
Đăng ký:
Bài đăng (Atom)