Thứ Sáu, 8 tháng 1, 2016
Hoa Kỳ vô can? - Không muốn can thiệp sau khi đã can thiệp - và gây chuyện đảo điên... - Tác giả Nguyễn Xuân Nghĩa
Vào ngày mở hàng đầu tiên của năm 2016, thị trường cổ phiếu Hoa Kỳ rớt như cục gạch. Nói chung mất giá hơn 2%, điều chưa từng thấy từ 84 năm về trước, cũng vào một năm Thân, 1932. May qua, khi thị trường đóng cửa thì chỉ mất có 1.5%.
Giới quan sát nêu ra hai lý do.
Thứ nhất là thị trường cổ phiếu Thượng Hải mất giá hơn 7%, thị trường Thẩm Quyến nhỏ hơn thì mất trên 8%. Truy lên lý do mất giá bên Tầu là thị trường mất niềm tin vào 1) giá trị cổ phiếu, 2) đà tăng trưởng kinh tế và 3) khả năng quản lý của giới hữu trách. Tổng kết lại, mất niềm tin vào cơ chế kinh tế chính tri. Đấy là nguyên nhân. Còn hậu quả? Hậu quả là toàn cầu lo ngại ảnh hưởng bất lợi từ Trung Quốc nên thị trường Hoa Kỳ chưa mở bát vào sáng Thứ Hai thì các thị trường Âu Châu cũng sụt giá nặng. Nghĩa là Hoa Kỳ có bị hiệu ứng từ Trung Quốc, chỉ vài ngày sau khi Bắc Kinh biểu dương ý chí quân sự tại Đông Á...
Chúng ta sẽ trở lại chuyện bên Tầu sau, vì lý do thứ hai của vụ sụt giá cổ phiếu tại Hoa Kỳ là một biến cố Trung Đông.
Hôm Thứ Bảy mùng hai, Bộ Nội Vụ Saudi Arabia thông báo việc 47 tội phạm vừa bị hành quyết trên toàn quốc vì ba trọng tội là 1/ phản đạo Hồi, 2/ liên can đến việc tấn công lực lượng an ninh Saudi làm nhiều người thiệt mạng và 3/ âm mưu phá hoại kinh tế và uy thế chính trị Saudi khi đánh cướp ngân hàng và tràn vào tòa tổng lãnh sự Mỹ tại Jeddah. Trong số bị hành quyết có giáo sĩ Sheikh Nimr al-Nimr là dân Saudi nhưng lãnh đạo hệ phái Shia trong lãnh thổ Saudi Arabia.
Với Hoàng gia Saudi thì khủng bố xưng danh Thánh Chiến, hệ phái Shia hay tội phạm hình sự đều là kẻ thù phải bị trừng trị.
Lập tức, lãnh đạo khối Hồi giáo Shia là Iran có phản ứng: Tòa Đại sứ Saudi ở thủ đô Tehran bị đám đông tấn công và đốt phá. Hậu quả tức khắc ngày hôm sau là Hoàng Gia Saudi quyết định đoạn giao với Iran và triệu hồi nhân viên ngoại giao trong vòng 48 tiếng. Hai đồng minh Sunni của Saudi Arabia là Bahrain và các tiểu vương quốc Ả Rập thống nhất cũng cắt đứt bang giao với Iran.
Dù Iran chưa, và có thể là không, áp dụng nghệ thuật giam giữ nhân viên ngoại giao làm con tin, biến cố ấy cũng dội ngược vào thị trường Hoa Kỳ làm cổ phiếu sụt giá.
Nước Mỹ đã muốn vô can mà vẫn hữu họa! Vào buổi đầu năm, “Hoa Kỳ nhìn từ bên ngoài” là chuyện lý thú...
Lý thú đầu tiên là đa số dân Mỹ không theo dõi mâu thuẫn lâu đời giữa xứ Iran của dân Ba Tư theo hệ phái Shia với xứ Saudi của dân Ả Rập theo hệ phái Sunni, nên ít chú ý đến sự kiện là hai cường quốc Hồi giáo này có hai tên gọi khác biệt cho cùng một vùng Vịnh. Saudi gọi đó là Vịnh Ả Rập, Arabian Gulf. Iran gọi đó là Vịnh Ba Tư, Persian Gulf. Có mặt thì phải đặt tên, để xác định mặt đó là mặt gì, của ai.
Mâu thuẫn giữa hai cường quốc Ba Tư và Ả Rập là chuyện quá xa cho người Mỹ. Năm xưa, khi Iran còn theo chế độ quân chủ của một Quốc Vương, một Sa Hoàng (Shah) và là đồng minh của Hoa Kỳ thì đã có tranh chấp ảnh hưởng với Hoàng Gia Saudi, một đồng minh khác của Mỹ. Cả hai đều ngồi trên những giếng dầu rất thanh và ngọt, không cần xin viện trợ Hoa Kỳ, nhưng tranh đoạt quyền lợi vì những nguyên nhân sâu xa, thuộc về chủ nghĩa quốc gia dân tộc.
Thế rồi, nhìn từ bên ngoài, Hoa Kỳ dưới chánh sách ngớ ngẩn của Jimmy Carter và theo lập trường cực tả của truyền thông còn ngớ ngẩn hơn, đã kết án chế độ Sa hoàng của Mohammad Reza Pahlavi là độc tài. Kết quả là cuộc “Cách Mạng Hồi Giáo” tại Iran vào đầu năm 1979, Giáo chủ Ruhollah Khomeini lên lãnh đạo, sứ quán Hoa Kỳ bị phong tỏa, nhân viên ngoại giao Mỹ bị bắt làm con tin trong 444 ngày. Chuyện nhỏ, nhưng cũng khiến Ronald Reagan đắc cử tổng thống.
Chuyện lớn hơn là mâu thuẫn giữa Iran và Saudi có thêm kích thước tôn giáo: giữa hai hệ phái Shia và Sunni.
Trên đà “thắng Mỹ,” Iran của Giáo chủ Khomeini còn xung đột với một cường quốc Sunni khác là Iraq, dưới sự lãnh đạo của Saddam Hussein. Tám năm chiến tranh Iran-Iraq từ 1980 là một tổn thất kinh hoàng sau Thế Chiến II mà người Mỹ không biết, và khỏi cần biết. Sau khi thắng Iran, Hussein cũng lại thừa thắng xông lên mà tấn công Kuweit. Lần này thì bị Chính Quyền George H. Bush chặn đứng với trận Bão Sa Mạc năm 1991, khi Liên Xô đã tàn lụi và sụp đổ.
Vì giấy báo có hạn nên xin nhìn lẹ hơn một chút mà gác qua chiến dịch Iraq tai hại của George W. Bush, làm Iran có thêm lợi thế, vừa can thiệp vào Iraq, vừa yểm trợ chế độ Bashar al-Assad...
Ngày nay, 25 năm sau. Hoa Kỳ dưới thời chính quyền Barack Obama lại muốn bắt tay... Iran với một hiệp ước đáng nghi. Và thấy đáng nghi nhất là hai đồng minh khác của Mỹ. Israel và Saudi Arabia. Đấy là nguyên nhân sâu xa khiến Hoàng Gia Saudi lên lưới đối đầu với Iran, trực diện khai chiến với hệ phái Shia và huy động hậu thuẫn của dân Ả Rập theo hệ phái Sunni.
Nói vắn tắt thì nước Mỹ không phải là vô can! Những đảo điên lật lọng của siêu cường này gây bất an cho các nước khác, cả bạn lẫn thù, và còn tạo cơ hội cho tổ chức Nhà Nước Hồi Giáo ISIS bành trướng. Và với cuộc tranh cử tổng thống đang diễn ra thì giao tranh giữa Saudi Arabia với Iran cũng chỉ là chuyện nhỏ. Miễn sao, Obama khỏi phải tung quân vào trận như ông Bush con!
Bây giờ, ta nói chuyện Trung Quốc. Cũng một mô hình lý thú tương tự.
Năm 1972, Hoa Kỳ giải vây Trung Cộng để chặn Liên Xô, với kết quả là Việt Nam Cộng Hòa bị bức tử, Việt Nam Cộng Sản mời hạm đội Xô viết vào Cam Ranh. Nhưng hậu quả là Trung Cộng chiếm ghế của Đài Loan trong Hội Đồng Bảo An Liên Hiệp Quốc, cho Hà Nội một bài học. Khi ấy, nước Mỹ cũng cóc cần vì đã thắng Liên Xô và chấm dứt chiến tranh lạnh.
Rồi có Trung Cộng có 36 năm tiến hành cải cách để trở thành cường quốc kinh tế hạng nhì thế giới. Nhưng lại là mối nguy hạng nhất tại vùng Đông Á, sau khi đóng đai Hà Nội trong vòng kiềm tỏa của mình từ 1991. Cũng chẳng sao. Năm 2015 vừa qua là khi Hoa Kỳ có quan hệ quân sự khắng khít nhất với Trung Cộng, sau khi Chính quyền Obama còn mời Bắc Kinh tham gia cuộc thao dượt quân sự RIMPAC trên vòng cung Thái Bình Dương, lần đầu tiên kể từ hơn hai chục năm của RIMPAC.
Bây giờ, chuyện đáng ngại cho nước Mỹ là tình trạng kinh tế sa sút của nước Tầu!
Sau 36 năm vênh váo, kinh tế Trung Cộng đang bước vào chu kỳ suy trầm - hạ cánh nhẹ nhàng - có khi là suy thoái tức là hạ cánh nặng nề. Chu kỳ ấy mới thách đố hệ thống chính trị. Một vụ sụt giá cổ phiếu có thể gieo họa kinh tế lớn hơn, mà chưa chắc, vì thị trường chứng khoán Trung Cộng không vận hành như các nước Tây phương. Nhưng nếu tình hình kinh tế lại nguy ngập hơn, bất ổn chính trị sẽ lan rộng. Trong hoàn cảnh rối bời hiện nay tại Âu Châu, Liên bang Nga và Trung Đông, Hoa Kỳ không muốn phải canh chừng thêm một sự bất ổn khác tại Hoa lục, đáng dấu năm cuối cùng của hai nhiệm kỳ Obama.
Còn sóng gió Đông Hải? Thì cũng như sóng gió tại vùng Vịnh, chỉ là chuyện nhỏ!
Cục diện Đông Á và sự nhu nhược của Obama - Tác giả Hùng Tâm
Đông Á là khu vực mà người Việt chúng ta quan tâm nhất, vì có nước Việt Nam, có Trung Quốc là một mối nguy, và vừa bước qua năm mới lại bị giật mình với việc Bắc Hàn Cộng Sản thử bom lần thứ tư, mà lần này có thể là bom khinh khí. Nhân dịp năm mới, hồ sơ Người Việt sẽ lượng định khu vực này, như một bối cảnh giải thích những gì có thể xảy ra trong năm mới và sau này.
Đông Á ở đâu, là gì?
Dù khu vực này có chung một tên gọi mang ý nghĩa địa dư, chúng ta vẫn có thể phân biệt bốn vùng địa dư khác nhau.
Thứ nhất là quần đảo Thái Bình Dương, gồm có Nhật Bản, Đài Loan và cả Phi Luật Tân, là các quốc gia hải đảo hay quần đảo. Thứ nhì, đi về hướng Tây thì có Trung Quốc, ít ra là miền Đông của Trung Quốc, từ vùng duyên hải tới các tỉnh miền Tây ở bên trong. Dọc theo bờ biển, vùng đất khoảng gần một ngàn cây số bề ngang là trung tâm của Trung Quốc, gồm có lưu vực hai con sông lớn là Hoàng Hà và Dương Tử. Quanh vùng tạm gọi là “Trung Nguyên,” có các vùng đất khác, được coi là trái độn bảo vệ Trung Nguyên, là đất Tân Cương, Tây Tạng và Nội Mông. Xưa kia thì ta còn có thể kể thêm đất Mãn Châu không thuộc Hán tộc, nay là ba tỉnh Đông Bắc của Trung Quốc. Vùng đất thứ ba chính là Bán đảo Triều Tiên, gồm hai nước Nam-Bắc Hàn và lại kế cận với Nhật Bản. Vùng này có quốc gia tiên tiến nhất, gần ngang Nhật Bản, là Nam Hàn, mà cũng có quốc gia lạc hậu nghèo đói và nguy hiểm nhất là Bắc Hàn Cộng Sản.
Sau cùng, Đông Á còn có vùng bán đảo và hải đảo Đông Nam Á, bao gồm bán đảo Đông Dương xưa kia có tên là Ấn-Hoa, Indochina nằm giữa Ấn Độ và Trung Hoa, thực tế thì bao trùm lên các nước Miến Điện, Thái Lan, Lào, Miên, Việt Nam và bán đảo Mã Lai. Vùng đất thứ tư này được Trung Quốc coi là biên vực ngoại vi của mình và đã từng chi phối trong quá khứ.
Thế kỷ 21 cứ gọi Đông Á là vùng năng động kinh tế và có tiềm năng phát triển cao nhất. Sự thật thì khu vực này là nơi hỗn loạn, bất ổn và bị chiến tranh tàn phá trong đa số thời gian của thế kỷ 21.
Và khi ấy, người ta còn có thể nhắc tới một quốc gia khác, là Hoa Kỳ. Dù ở tại Tây Bán Cầu, hay Đông Thái Bình Dương, Hoa Kỳ đã liên hệ rất nhiều và rất sâu tới Đông Á, đã tham gia chiến tranh chống Nhật từ năm 1941, bảo vệ Nam Hàn trong chiến tranh Cao Ly chống Bắc Hàn và Trung Quốc từ 1950 đến 1953, tham gia chiến tranh Việt Nam từ 1965 đến 1975 và ngày nay vẫn có lực lượng hải quân mạnh nhất trong khu vực.
Đông Á chỉ trở thành khu vực năng động về kinh tế kể từ thập niên 80 của thế kỷ 20, với Nhật Bản dẫn đầu, rồi tới Nam Hàn, Đài Loan, các nước Đông Nam Á và sau cùng mới là Trung Quốc. Khi Đông Á vươn lên thì khối lượng hàng hóa giao dịch qua Thái Bình Dương đã vượt lượng hàng buôn bán qua Đại Tây Dương. Riêng vói Hoa Kỳ, thì luồng giao dịch mua bán với Á Châu đã lần đầu qua mặt Âu Châu từ năm 1983.
Ngày nay, Đông Á có hai nền kinh tế đứng hạng nhì và hạng ba thế giới là Tầu và Nhật. Đông Á cũng có các eo biển tại Đông Nam Á là nơi vận chuyển hàng hóa từ Thái Bình Dương qua Ấn Độ Dương và từ Đông Bắc Á xuống Úc Châu. Ngày nay, Đông Á đang có nền kinh tế bắt đầu sa sút là của Trung Quốc, và nền kinh tế chưa hồi phục là của Nhật Bản. Sau cùng, ngày nay, cái trục chiến lược có thể quyết định về loạn hay trị cho cả Đông Á là quan hệ giữa Nhật Bản và Trung Quốc. Trong khi ấy, siêu cường có ảnh hưởng nhất cho an ninh Đông Á là Hoa Kỳ thì lại muốn đứng ngoài vì lập trường bất nhất của Chính Quyền Barack Obama!
Lịch sử bất an
Truyền thông nông cạn của thế giới thường nói đến sự kiện Đông Á đã có khoảng ba thập niên hòa bình trong giai đoạn vừa qua. Thật ra, đấy là ngoại lệ nếu người ta nhớ đến lịch sử.
Thế kỷ 20 đã mở đầu tại Đông Á với cuộc chiến Nga-Nhật năm 1904! Khi ấy, chiến hạm Nga phải lẩn trốn vào Cam Ranh để thoát chết!
Cũng trong thế kỷ 20, chiến tranh Hoa-Nhật bùng nổ kể từ khi Nhật Bản đưa quân vào Triều Tiên năm 1910 rồi vào Mãn Châu và chiếm đóng một phần lãnh thổ của Trung Quốc năm 1931.
Lồng trong cuộc chiến Hoa-Nhật là Nội Chiến Quốc-Cộng tại Hoa Lục từ năm 1937, là chiến tranh Mỹ-Nhật trên Thái Bình Dương từ 1941 đến 1945. Khi ấy, Trung Quốc là “con bệnh Đông Á” cho tới khi Mao Trạch Đông chiếm được Hoa Lục và mở cuộc tàn sát người dân vì những suy nghĩ và hành động hoang tưởng của ông ta. Trung Cộng, tên gọi chính xác hơn kể từ 1949, chi tỉnh giấc cuồng điên từ năm 1979 với Đặng Tiểu Bình. Nhưng cũng họ Đặng lại mở ra cuộc chiến Hoa-Việt vào đầu năm 1979 rồi còn yểm trợ lực lượng Khờme Đỏ hiếu sát cho tới 1989.
Trong suốt thế kỷ 20, ngoài cuộc chiến Mỹ-Nhật trên Thái Bình Dương, Hoa Kỳ đã hai lần lâm chiến tại Đông Á với hai cuộc chiến Cao Ly và Việt Nam để ngăn đà bành trướng của khối Cộng Sản với kết quả một thắng một thua. Thắng là tại bán đảo Triều Tiên và cho Nam Hàn cơ hội phát triển thành quốc gia tiên tiến về cả kinh tế lẫn chính trị. Thua là tại bán đảo Đông Dương, với hậu quả là Việt Nam thống nhất dưới một chế độ tệ hại nhất lịch sử xứ này, còn tệ hơn thời bị thực dân Pháp cai trị. Hậu quả quốc tế và chiến lược hơn: Trung Quốc đang coi khu vực Đông Á là vùng trái độn quân sự của mình, và đòi uy hiếp toàn cõi Đông Nam Á.
Ngày nay, siêu cường Á Châu đã từng can thiệp vào vùng này là Hoa Kỳ lại là siêu cường bất định với một chính quyền chỉ muốn cải tạo xã hội bên trong, nên lịch sử bất ổn của Đông Á có thể tái diễn.
Trung Cộng xuống, rồi lên, rồi đang xuống
Tại Đông Á, cường quốc kinh tế Trung Cộng mới chỉ có 36 năm tăng trưởng khả quan hơn thời khủng hoảng kinh tế liên tục kéo dài từ 1949 đến 1979. Trong giai đoạn gọi là “khởi phát” này, Trung Cộng đi theo con trường phát triển của Nhật Bản, tìm sức tăng trưởng cao nhờ đầu tư nhiều, xuất cảng mạnh những món hàng chế biến với nhân công rẻ. Nhưng cũng chẳng khác gì Nhật Bản kể từ năm 1991, Trung Cộng muốn cải sửa và chuyển hướng kinh tế và dồn sức vào tiêu thụ nội địa thay vì đầu tư và xuất cảng.
Nhưng thời khởi phát với đà tăng trưởng cao đã chấm dứt và tốc độ gia tăng sản lượng sẽ khó vượt 5%. Lợi thế nhân công rẻ cũng chẳng còn và việc chuyển hướng lại đụng vào quyền lợi của các thành phần đã hưởng lợi trong 36 năm qua nên bị cản trở, chống đối ở bên trong.
Chiến dịch diệt trừ tham nhũng có nhắm vào mục tiêu phá vỡ sự cưỡng chống này, nhưng gây hậu quả bất lường là làm bộ máy hành chánh công quyền bị tệ liệt. Trong xã hội Trung Cộng, tham nhũng là một đặc tính bình thường và liên quan tới mọi đảng viên cán bộ. Vì vậy, chiến dịch diệt trừ tham nhũng lại khiến bộ máy công quyền bị tê liệt. Trong khi ấy, vì nạn tổng suy trầm từ năm 2008 đến 2009, Bắc Kinh kích thích kinh tế bằng tăng chi và tín dụng nên đã chất lên một núi nợ sẽ đổ.
Cùng nhiều tai họa khác, năm nay, chúng ta sẽ chứng kiến sự sụp đổ tài chánh ấy, mở đầu cho một chu kỳ sa sút kinh tế có thể kéo dài cả chục năm.
Xưa nay, chế độ Bắc Kinh biện minh cho nhu cầu độc đảng là nhờ đảng Cộng Sản Trung Hoa đem lại cơm áo cho người dân. Lý do ấy đang phai lạt dần nên lãnh đạo Bắc Kinh phải tìm cách khác. Đó là phát huy tinh thần quốc gia của Hán tộc chống lại các quốc gia khác. Họ thay thế sự phồn vinh không có bằng tự ái dân tộc. Và trở thành hung hăng trên vùng biển Đông hải.
Chi tiết cần nhớ là sự hung hăng đó lại che giấu nỗi lo động loạn: Ngân sách cho nhu cầu bảo vệ an ninh trật tự bên trong vẫn cao hơn ngân sách quốc phòng, dành cho quân đội.
Nhưng dù sao, nhìn từ các quốc gia lân bang, nếu Trung Cộng chưa có khả năng đối đầu với Hoa Kỳ thì vẫn thừa sức uy hiếp các nước yếu kém hơn. Vì vậy, họ có hai mối lo trái ngược: 1) Kinh tế Trung Cộng mà sa sút, kinh tế Đông Á sẽ bị ảnh hưởng bất lợi. 2) Trong khi tình hình bên trong càng hỗn loạn thì Bắc Kinh lại càng dễ gây hấn với bên ngoài. Do đó, xung đột quân sự càng dễ xảy ra.
Đâm ra, Đông Á năm 2016 sẽ gặp hai rủi ro: Kinh tế suy trầm và an ninh bất ổn.
Kết luận ở đây là gì?
Hoa Kỳ triệt để bất nhất và bất lực trong suốt năm tranh cử này.
Trung Cộng càng lúng túng bên trong lại càng gây rủi ro lớn cho bên ngoài.
Nhật Bản sẽ đứng lên nhận lãnh trách nhiệm, về cả kinh tế lẫn an ninh, từ Đông Bắc Á xuống Đông Nam Á.
Rủi ro xung đột Hoa-Nhật sẽ gia tăng từ năm nay.
Đăng ký:
Bài đăng (Atom)