Nhưng đất nước mà tôi đến du học thì lại được quyết định bởi văn học. Vào năm cuối cấp của chương trình trung học phổ thông, sau mỗi giờ lên lớp qua loa về môn ngữ văn vốn rất buồn tẻ, cô giáo dạy văn của tôi lại tạt ngang sang mục kể chuyện. Cho đến tận giờ này, dù đã đi gần khắp thế giới, tôi vẫn không tìm được ai có khả năng kể chuyện hấp dẫn như cô. Cô hơi bị gù ở phần vai, nhưng bù lại, có một khuôn mặt đẹp mê hồn.
Mỗi khi tưởng tượng về Đức mẹ Maria hoặc các nữ thần, gương mặt thánh thiện của cô lại choán lấy tâm trí tôi. Khi cô cất giọng kể, mọi con mắt chúng tôi đều dán vào cặp môi xinh đẹp của cô còn trái tim thì muốn lao ra khỏi lồng ngực. Với tôi, đôi khi là sự buốt nhói ở tít đâu đó trong những mạch máu nhỏ li ti bị quá tải. Tôi cứ nhất định tin rằng cô là thiên sứ. Cặp mắt ấy, khóe miệng ấy và đặc biệt là thứ giọng trong và vang, không thể là người thường mà có được.
Hồi đó, khi nghe cô giáo dạy văn kể về tác phẩm Jane Eyre của nữ tác giả người Anh Charlotte Brontem, tôi cứ mơ ngày nào đó được đến tận xứ sở của bà nhà văn đó. Sau này tôi có điều kiện tìm hiểu thêm để biết, bà là chị cả của một gia đình có ba chị em gái tài năng và đoản mệnh.
Cuối cùng, khi bố tôi đưa ra cho tôi các lựa chọn, chẳng hiểu sao tôi thấy cồn lên từng đợt gió hủ của miền Bắc nước Anh, như mô tả trong tiểu thuyết Wuthering Heights của Emily Brontem. Bản thân bà tác giả cũng là một thiên sử khác đối với tôi. Và nó có sức hút mê muội không thể nào cưng nổi.
Tôi kể ra như vậy chỉ để nói rằng, văn chương và tôi có một mối liên hệ mang tính số phận đầy bí hiểm. Bởi vì cuối cũng, đủ không muốn, tôi vẫn phải cầm bút để làm cái công việc không thể gọi khác là viết văn.
Đây thực sự là công việc bất đắc dĩ, sau khi tôi đọc trọn vẹn cuốn tiểu thuyết tư liệu có tên Mối Chúa, của một ông nhà văn sống ẩn mình, rất hân hữu xuất hiện trước đám đông, chỉ trong vòng một đêm. Căn cứ vào sự trang trọng trong lời ông ta để tặng thần tượng của mình với biệt danh lấy tên một nhà thơ Mỹ nổi tiếng, có thể thấy Mối Chúa là tác phẩm rất tâm đắc của tác giả.
Nhưng với tôi thì nó, cái quyển sách tôi đọc chỉ trong trọn vẹn một đêm ấy, sẽ còn là sự thách đố bản lĩnh và khả năng kiềm chế. Đó cũng sẽ là cái đêm xáo trộn nhất của tôi về mặt cảm xúc, kể từ sau hôm bố tôi từ trần. Tôi tưởng mình vừa được sống lại cả một phần đời không chỉ của mình, mà của cả những người gắn bó với mình thông qua hệ gen đầy bí ẩn. Trong cuốn sách vừa nói, tôi nhận ra mình trong nhân vật Việt.
Nhiều chỗ đọc lên tôi thấy nóng hết cả mặt, cứ như tôi đang ngắm mình trong gương, với đầy đủ những đường nét cần phố ra và giấu đi của cơ thể. Rồi cả những suy nghĩ nữa. Đặc biệt, chẳng hiểu sao tác giả lại biết rất chi tiết về chuyện tình của tôi. Tuy nhiên, phẩm viết về bố tôi, thì, phải nói thật, khiến tôi lên cơn sốc. Tác giả rõ ràng có chủ ý cho bạn đọc biết nhân vật chính của câu chuyện là ai, mặc dù tên bố tôi được viết tắt. Vì thế, tôi tin rằng, bất cứ bạn đọc nào cũng sẽ đọc cuốn sách trong tâm thế đang thâm nhập vào một hồ sơ cá nhân, vói sự tò mò không thể bỏ dở.
Chỉ đơn giản bởi cá nhân ấy đã quá nổi tiếng vói họ, qua cuộc đòi thật rất đáng ghen tị và qua vô số sự thêu dệt, cả thân ái lẫn ác ý, có lẽ ác ý là chính. Tôi không quan tâm đến những sự kiện được nêu ra, nhất là một số scandal tình ái gắn vói bố mình vốn đã bị báo chí, mạng xã hội khai thác triệt để.
Chỉ có điều, dưói ngòi bút của tác giả, bố tôi có nguy cơ trở thành một kẻ giống vói nhân vật Xuân Tóc Đỏ[1] trong cảm nhận của bạn đọc, hơn là một nhân vật của thòi đại mói: trí thức-doanh nhân, với tất cả niềm vinh quang và những bi kịch cay đắng nhưng vẫn vượt qua một cách đầy sức mạnh, để kiến tạo nên một hệ giá trị mới, như ý tác giả muốn. Sự thành tâm của tác giả là không thể nghi ngờ.
Vì thế có thể nói, cuốn sách là minh chứng sinh động cho tình trạng lực bất tòng tâm của người viết. Cũng có thể, chính tầm cỡ của nhân vật, đặt trong nhằng nhịt các quan hệ, đã khiến tác giả bối rối và mất kiểm soát, vẫn thường xảy ra như vậy trong sáng tác nghệ thuật, như chính lòi cô giáo tuyệt vòi của tôi nói cách đây hàng chục năm nhưng hồi ấy tôi không nhập tâm. Rằng, khi nhân vật quá cỡ, thì tác giả có thể bị cớm bởi chính cái bóng của nó.
Trong lời đầu sách, tác giả cũng thể hiện sự khiêm tốn khi nói trước về khả năng này. Nhưng tôi cho rằng, do dựa vào những thông tin bị bóp méo, những thông tin bề nổi được chủ động tạo ra để tung hỏa mù, những thông tin đã qua bộ lọc đầy định kiến của người khác… khiến tác giả đã bị lạc hướng mà không biết khi căn cứ vào đó để tạo tính cách nhân vật chính – nhân vật Mr. N. Ông ta là bản copy của bố tôi trong phần tiểu sử, cách ăn nói, hành xử, suy nghĩ (thế mới tệ!), nhưng sự thăng tiến để trở thành giàu có… thì lại gần vói kiểu dạng người mà Xuân Tóc Đỏ là vị tổ sư.
Vì nó là tiểu thuyết tư liệu, nên việc thẩm định hàng loạt sự kiện – vốn có thật – và bản chất của những sự kiện ấy, kể cả bối cảnh mà nó ra đòi, không gian nó tồn tại đương nhiên là
quan trọng do tính thể loại đòi hỏi, thì lại rất hòi hạt, nhiều sự kiện được nhìn bằng sự thiên lệch, thậm chí xuyên tạc, dù có thể không cố ý.
Tôi sẽ không đưa ra bình luận, cũng không có ý định gặp tác giả để tranh luận về những chuyện đó, vói hy vọng ông ta sẽ bổ sung khi tái bản. Làm thế tôi tự nhận minh là kẻ yếu đuối và vô lý. Vả lại, trừ những điều đã nói, cuốn sách thực sự rất đáng để đọc. Nhiều kiến giải gắn vói một vài sự kiện lịch sử nằm ngoài hiểu biết của tôi nhưng đáng tin về mặt logic và suy đoán, không thể nói là không thú vị.
Cũng nhờ cuốn sách tôi mói biết thêm về tiểu sử, hành tung, sở thích, thói quen và nguyên nhân cái chết của một vài nhân vật mà, vói tư cách người trong cuộc, tôi không thể có được sự khách quan. Hay như nhờ Mối Chúa nên tôi có cơ hội nhìn từ xa những nhân vật hằng ngày gắn bó vói mình, ít ra là trên phương diện quan sát thuần túy, để định hình họ trong tâm trí minh. Một trong những nhân vật như thế sẽ phủ bóng lên cuộc đòi chúng tôi và sẽ còn bám theo chúng tôi cả khi ông ta biến mất khỏi thế gian này.
Tuy nhiên, trên tổng thể, vói những gì liên quan đến gia đình mình một cách rõ ràng, tôi không thể dễ dàng chấp nhận nội dung cuốn sách như nguyên bản. Nhưng tôi có thể làm được gì để nói vói những ai đã đọc Mối Chúa rằng, nhiều sự thật về gia đình tôi không phải như cuốn sách mô tả? Đó hầu như là một việc làm vô vọng!
Bởi tuy tác giả lấy khuôn mẫu từ chúng tôi, bao gồm cả những sự kiện liên quan vói nhiều người (rồi quý vị sẽ thấy), lẫn các chi tiết đòi tư có khả năng chỉ dẫn cho bạn đọc rằng đó là chúng tôi, không thể chệch đi đâu được, nhưng xét đến cùng thì họ vẫn không phải là chúng tôi trên phương diện pháp lý! Không thể quy tội bôi nhọ, vu cáo người khác cho tác giả, để bắt ông ta phải chịu trách nhiệm nào đó.
Tính chất nguy hiểm này của văn chương đã khiến nó bị cảnh giác và trả giá đau đớn suốt chiều dài lịch sử kể từ khi xuất hiện – tôi đọc được ở đâu đó điều này. Nhưng nguy hiểm hơn lại ở chỗ, ngay cả một bạo chúa có thể đốt cháy thành La Mã chỉ trong một đêm, có thể treo cổ bất cứ gã văn nhân hay triết gia nào, cũng bất lực tuyệt đối trước việc bắt mọi ngưòi chối bỏ hoặc không tin cuốn sách văn học nào đó đã khiến ông ta nổi điên. Bạo chúa còn thế huống hồ tôi! Cuối cùng tôi đi đến quyết định viết lại về bố mình, bằng hẳn một cuốn sách khác.
Chính là bản tường thuật mà quý vị sắp đọc.
Đây là công việc cực kỳ khó khăn bỏi sau khi mọi việc xảy ra (chính là nội dung mà tôi kể lại của cuốn tường thuật này, mong bạn đọc kiên nhẫn chờ), tôi trở thành đối tượng bị báo chí, các đối tác săn lùng khắp noi. Nhưng khó khăn còn ở cả khía cạnh tâm lý. Liệu rồi chính tôi có làm tồi tệ hon hình ảnh của bố mình so vói chân dung của ông trong Mối Chúa, nếu giả sử nhũng kể lại này thiếu đi bố cục nghệ thuật, ròi rạc và nhạt nhẽo, thiếu hấp dẫn và chẳng mấy đáng tin vói bạn đọc? Chả thà cứ để mọi người cảm nhận về bố như mô tả trong Mối Chúa, còn hơn viết lại mà không hon gì! Ý nghĩ u ám này khiến tôi mất nhiều thòi gian để do dự.
Nhung rất may cho tôi là trong suốt thòi gian đánh vật vói chữ nghĩa, tôi luôn có sự trợ giúp hào hiệp của nhà văn L.T. (tôi xin được kính cẩn viết tắt tên ông), một người thường khiến phụ nữ chết khiếp nhung sẽ không hề vòng vo khi chỉ ra cho tôi những chỗ cần phải sửa chữa hoặc viết lại. Ông cũng can dự khá toàn diện và khó chịu vào việc tạo nên bố cục của cuốn sách. Ông khiến tôi sau đây muốn từ bỏ vĩnh viễn ý hướng cầm bút tiếp, bằng chính vẻ mặt khắc khổ như bị tròi đày của ông. Nghề văn, như nhũng gì tôi thấy qua ông, không dành cho ngưòi yếu bóng vía và hám danh.
Đó là lý do ra đòi cuốn sách mang tính tường thuật này. Nói là tường thuật, tôi chỉ muốn hàm nghĩa nó được kể lại thuần túy, một cách trực tiếp và thấy thế nào thì nói lại y như vậy. Tôi không dám coi nó là một tác phẩm văn học, mà chỉ như một phụ lục đi kèm, vói ý đồ đính chính hoặc bổ sung, tùy từng ngữ cảnh và từng sự kiện, vào tiểu thuyết Mối Chúa. Một cách nào đó có thể hiểu là tôi muốn viết lại Mối Chúa, theo cách thức của tôi và trên cơ sở những sự thật tôi có. Tôi sẽ để nguyên nhũng gì trích ra từ Mối Chúa khi thấy nếu mình có kể lại thì cũng không đặc sắc hơn – cả về độ chính xác của sự kiện lẫn nội dung được miêu tả – so vói những gì tác giả của Mối Chúa đã đạt được. Những phần như vậy đều được tôi ghi chú rõ ràng để không ai có thể lầm lẫn. Rất may cho tôi, tiểu thuyết Mối Chúa tác giả đặt
----------------------------
[1] Xuân Tóc Đỏ: nhân vật trong cuốn tiểu thuyết só đỏ nồi tiếng của nhà văn Vũ Trọng Phụng, đã thoát thai khỏi tác phẩm để bước vào đời sống, đại diện cho một hạng người xuất thân hèn mạt, bị lưu manh hóa nhưng thăng tiến nhanh nhở gặp may.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét