Ông Diệm không thoát nổi ảnh hưởng của Mỹ

Ts. Geoffrey C. Stewart:" Theo tôi, Ngô Đình Diệm là cạnh tranh thay thế lớn nhất cho Hồ Chí Minh trong tư cách một lãnh đạo quốc gia mà người Việt có thể tụ họp phía sau. Ông ấy là lãnh đạo miền Nam trong gần một thập niên, có viễn kiến tuy hơi rối rắm về một Việt Nam hậu thuộc địa. Ông ấy đã loại được một số trung tâm quyền lực cạnh tranh ở miền Nam.

Tuy vậy, trong đầu thập niên 1960, cuộc nổi dậy nhanh chóng bắt rễ ở miền Nam cũng chứng tỏ sự mỏng manh trong tính chính danh của ông. Ông Ngô Đình Diệm có thể trụ lại và thương lượng kiểu gì đó với chính phủ Bắc Việt, nhưng mọi thỏa thuận chia sẻ quyền lực rốt cuộc cũng sẽ dẫn tới thống nhất theo đòi hỏi của Hà Nội.

Tuy nhiên, để thương lượng nghiêm túc diễn ra, chính phủ Ngô Đình Diệm lại phải nói chuyện với người Mỹ. Mà mọi nhượng bộ giữa miền Bắc và miền Nam cũng đi ngược lại quyền lợi của Mỹ trong vùng. Tôi không nghĩ rằng chính phủ Ngô Đình Diệm có thể tồn tại nếu quay lưng với Washington.

Mặc dù ông Ngô Đình Diệm muốn tạo dựng một quốc gia Nam Việt Nam tự chủ, chính phủ Sài Gòn phụ thuộc viện trợ của Mỹ về kinh tế. Không có viện trợ Mỹ, chính phủ Nam Việt Nam sẽ sụp đổ, hoặc ông Ngô Đình Diệm sẽ bị lật đổ bởi một nhóm sẵn sàng hơn làm việc với người Mỹ - đây là điều rốt cuộc đã xảy ra."