Chanh dây

Hoa chanh dây

Đi xa vài bữa, về tới nhà trời chưa tắt nắng, vội vàng ra vườn thăm cây chanh dây trồng mới được một năm. Cây chanh dây có tên Mỹ rất đẹp và ướt át là 'passion fruit', vậy mà không hiểu sao tên tiếng Việt nghe không hạp gì cả vì quả của nó trông không giống trái chanh tị nào, mà bổ ra thì bên trong lại càng không giống chanh. May ra chỉ có vị chua là giống.

Chanh dây mọc rất nhanh, những cành xanh mảnh mai với những dây leo vươn dài, bám chắc vào bất cứ gì trong tầm với để xâm lấn tất cả những gì trên đường đi của nó, phủ đầy bằng những chiếc lá xanh ngăn ngắt hình rẻ quạt. Nhìn cây chanh dây thật thích vì cành lá dầy đặc và xanh mượt của nó. Vì vậy, chiếc giàn cho chanh dây phải rất chắc chắn và khá to vì chanh dây phủ đầy giàn thật nhanh.
Nhưng có lẽ người ta trồng chanh dây không phải vì cành lá mà là vì quả của nó. Người Việt mình rất thực tế, trồng cây là để lấy quả, không lôi thôi gì cả. Quả chanh dây hình bầu dục, láng mướt một mầu xanh khi còn non, trở thành mầu nâu gụ khi già và rúm ró lại khi đã chín. Bổ ra, bên trong là những chùm hạt bọc một lớp cùi dầy mầu vàng thật đẹp. Dùng chiếc muỗng nhỏ, nạo sạch những hạt này cho vào ly pha nước uống, mùi rất thơm, vị rất ngon. Chẳng thế mà Mỹ cũng có làm nước chanh dây đóng chai, màu vàng óng thật đẹp và mùi vị rất thơm nhờ... hóa chất cho thêm vào. Đặc biệt là hạt và cùi chanh dây ăn không cũng rất ngon nhờ vị chua chua ngọt ngọt khi quả đã chín nẫu. Chanh dây có bán ở các tiệm chuyên bán trái cây đặc sản Việt Nam, khá ít và khá đắt.

Cái đẹp của cây chanh dây còn tăng lên bội phần nhờ những chiếc hoa 'passion'. Chả biết người Mỹ liên tưởng đến gì khi đặt tên cho hoa này là 'passion', nghĩa là đam mê, là tình nồng cháy. Hoa passion không có cánh hoa như những hoa khác. Thay vì cánh thì là những chiếc sợi mầu tím vươn ra từ nhụy rồi cuốn vòng chung quanh. Đài hoa mầu xanh như một chiếc ly sâu, đỡ lấy nhụy và màn sợi 'cánh hoa'. Nhụy hoa có hai tầng, một tầng sâu phía dưới màn sợi cánh hoa, tầng trên hình bầu dục với 3 chiếc nhụy vươn dài ra bên ngoài. Tầng nhụy đực đầy những phấn gồm 5 chiếc vươn từ tầng nhụy dưới.

Đọc đến đây, độc giả chắc thấy rối mắt, không tưởng tượng ra nổi (vậy thì cảm phiền nhìn hình bên cạnh để xem tả có đúng không nhé). Người viết cũng rất bối rối khi tả chiếc hoa passion vì quả thực hoa này... rắc rối. Đây nhé, tạo hóa thường chỉ có một kiểu mẫu khi tạo ra hoa (hay người cũng vậy): cánh hoa có mầu sặc sỡ để thu hút ong bướm, đài hoa và cuống hoa làm chỗ nâng đỡ và nối kết, nhụy cái thường có sẵn hình quả với đầu trên mở ra, ướt át. Nhụy đực có thể nằm ngay trên cùng chiếc hoa, thường dễ nhận ra vì đầy phấn, hoặc có thể nằm trên một chiếc hoa đực mọc riêng rẽ. Ong bướm có nhiệm vụ lấy phấn nhụy đực rắc lên trên nhụy cái khiến nó thụ tinh rồi trở thành trái.

Hoa chanh dây thành trái

Hoa passion rắc rối là vì chiếc nhụy cái hình bầu dục lại đính kèm thêm 3 sợi dây vươn ra bên ngoài mà chẳng thấy cái chỗ ướt át của nó đâu cả. Nhìn chung thì chỉ thấy dây nhợ chằng chịt. À, mà sao người viết này lại để ý kỹ đến cấu trúc của chiếc hoa passion đến thế?

Số là cũng như nhiều người trồng cây chanh dây, tôi rất sốt ruột khi thấy cây nhà người ta đầy trái mà cây nhà mình chẳng có trái nào mặc dù khi mua cây đã cẩn thận chọn cái cây có sẵn 2 trái treo toòng teng. Chanh dây nhà tôi nở đầy hoa rất đẹp nhưng rồi hoa nào cũng úa héo và rụng đi sau một vài ngày. Bực quá, tôi tìm cách cho hoa thành trái. Ong bướm nhà này không làm việc thì mình phải làm vậy. Đơn giản thôi: tìm xem cái chỗ ướt át của chiếc nhụy hoa cái ở đâu rồi lấy phấn nhụy hoa đực chấm vào là xong. Nhưng coi vậy mà không phải vậy nha. Mới đầu tôi ngắt một cái nhụy đực rồi trét phấn tùm lum vô chiếc nhụy cái. Vài ngày sau xem lại thì mấy cái hoa đã úa héo, chẳng thành cái giống gì hết. Thế này thì phải 'nghiên cứu' kỹ vậy, và như trên đã nói, phía trên chiếc nhụy cái hình bầu dục thì khép kín, từ đó chĩa ra 3 chiếc dây, đầu dây lại nở tòe loe. Thế này thì chết em, biết trét phấn vào đâu? Không sao, phấn nhiều lắm tha hồ trét! Này nhé, mỗi chỗ tòe loe đó trét 1 ít, xong trét ngay 'top' của chiếc bầu dục, trét một ít sâu bên trong , tầng dưới, phòng hờ chỗ đó mới là đúng chỗ. Xong! Mất thì giờ ra phết nhé. Vì phải trét quá nhiều chỗ cho mỗi cái hoa.

Trái chanh dây

Thành công rực rỡ! Hôm nay, tôi có tới mười mấy quả chanh dây treo trên giàn, dễ thương làm sao.