Sư làng nướng - Tác giả Francis X. Winters

Tháng Mười Hai 1962 - Tháng Ba 1963 

Vũng Tàu, nơi nghỉ mát ở Biển Đông 

Một nhân tố mới cần phải tính đến, khi 25.000 Phật tử cùng đổ về để tham dự lễ an vị tượng Phật mới. Phật giáo Việt Nam là một trong vài nhân tố gắn bó xã hội mà đã vượt qua được sự can thiệp của thực dân Pháp. Vì vậy, không ngạc nhiên là Phật giáo tái xuất hiện như là phương tiện truyền bá chủ nghĩa dân tộc, là điềm báo trước sự phục hưng quốc gia. Chính ông Diệm đã ý thức được tiềm năng chính trị này và, bất chấp truyền thống Công giáo ba trăm năm của gia đình, ông đã dốc lòng vun đắp cho sự phục hưng Phật giáo. Trong chín năm cầm quyền, ông Diệm đã xây 1.200 chùa mới và tu bổ thêm 1.200 chùa khác. 

Tuy không chiếm đa số trong dân chúng người Việt, nhưng bốn triệu Phật tử là một thành phần quan trọng trong dân số 14 triệu người. Họ đông hơn người Công giáo gần như theo tỷ lệ ba một (có 1.5 triệu người Công giáo). Chính quyền Miền Nam Việt Nam thật liều lĩnh mới không quan tâm đến những cử tri như vậy. Các lực lượng đối lập, tìm cách lật đổ ông Diệm, đã có trong tay đoàn quân tiên phong cách mạng sẵn sàng. 

Tháng Năm- Tháng Sáu 1963 

Sài Gòn 

Trí Quang bấy giờ ở trong Chùa Xá Lợi ở Sài Gòn. Vào sáng 11 tháng Sáu, vài nhà sư từ chùa này đi xe đến một ngã tư đông đúc ở dưới phố. Họ đi kèm theo một nhà sư già tên Quảng Đức và tiếp tay cho ông ta tự thiêu. Nhắm vào quan điểm cấp tiến của Nhà Trắng, sự hy sinh của nhà sư đã nhận được sự cảm thông của dân chúng Mỹ dành cho tôn giáo của "đa số" ở Việt Nam là Phật giáo mà được cho là đang bị một tổng thống Công giáo đàn áp. 

Trí Quang, ý thức được sự dễ tổn thương của một tổng thống Công giáo trong một nước Tin Lành đang bị vướng vào việc ủng hộ một tổng thống Công giáo trong một nước Phật giáo, liền quyết định ra sức đưa vụ việc ra tòa án công luận. Cho mời một phóng viên Mỹ đến gặp mình, Trí Quang thúc giục nữ phóng viên này nói với Kennedy hãy bỏ rơi ông Diệm. "Nếu tổng thống không làm thì ông ta sẽ thấy mười... bốn mươi... năm mươi nhà sư tự thiêu." 

Francis X. Winters 

Nguồn: Trích dịch từ bài báo "They Shoot Allies, Don't They?" đăng trên tạp chí National Review số ra ngày 25 tháng 11, 1988, trang 36. Tựa đề tiếng Việt của người dịch.