Tro Tàn -- Đinh Quang Anh Thái



Nhà văn Nguyễn Đình Toàn

Ta có thở khói thương nhau

Tình cũng như nhang tàn

Ta còn nương náu trong đời không bao lâu

Lòng có đau thì cũng như là nắng qua chiều

Thôi cũng nhẹ

Ta yêu nhau trong nghèo khó

Khi quê hương tàn phá

Được mấy ngày vui trong đời

Tóc biếc ngoảnh đi đã đỏ màu phai

Ta xa nhau vào lúc xa đời

Bóng bỏ theo người

Đổ một lần cho hết cuộc rủi may

Cứ coi là mất coi là hết

Lật ngửa bàn tay mà cắt dây

Dẫu cho còn có khi nào nữa

Gặp lại được nhau cũng muộn rồi

Đừng hỏi tình xa bao lâu tình sẽ lạ

Và hỏi người chia xa nhau lòng có sợ

Gương lạnh bóng mờ

Còn một phần ba cây nhang đợi cháy vội

Đội một hòn than chôn chân sầu đứng đợi

Tro tàn rụng rơi.

(Nguyễn Đình Toàn, Sài Gòn – 1984)

Tác giả Áo Mơ Phai đọc cho nghe bài thơ Tro Tàn vào một buổi tối tháng Tư 2014.

Đến thăm anh, bước ra khỏi xe, ngước nhìn lên căn hộ anh sống, đã thấy bóng anh in nơi cánh cửa sổ. Anh nhìn xuống, tôi đoan chắc là anh chỉ thấy rõ bóng người từ xa. Mắt anh đã mờ, vì những khói bụi cuộc đời – và cả tình người – kể từ ngày thoát khỏi những năm tháng nghiệt ngã trong nhà tù; rồi đặt chân đến Mỹ.

Căn hộ một phòng của anh u ám, anh đứng dậy mở cửa, lưng anh như khụm xuống vì sức nặng tuổi già, trông anh lao chao như vừa thoát ra khỏi cái bóng của ngọn đèn vàng vọt nơi bàn ăn. Anh trở lại chỗ ngồi cố hữu nơi cửa sổ, giọng yếu, nhưng vẫn còn hơi hướng Nguyễn Đình Toàn vào mỗi tối thứ Năm trong chương trình Nhạc Chủ Đề trên Đài Phát Thanh Sài Gòn thời trước 75. Anh bảo, chán thật, chỉ còn một một nấc nữa là tám bó. Nghe mà giật mình, thoáng cái anh đã sắp bước vào tuổi 80.

Nhớ những buổi tối thứ Sáu tôi vừa ra khỏi tù năm 1984, trên căn gác nhà bác Dzoãn Quốc Sĩ, bác gái cho ăn bữa cơm đạm bạc, có Nguyễn Đình Toàn, Thanh Tâm Tuyền, Duy Trác.  Giá lúc ấy anh Toàn đồng ý cùng tôi đào thoát và may mắn như chuyến đi của tôi ít tháng sau đó, anh đã có thể chữa được bệnh mắt. Hỏi anh sao anh quyết ở lại, anh bảo, nghệ sĩ như cái nhau của thai nhi và quê hương như bà mẹ, một khi cái nhau bị cắt rời khỏi cuống rún là lúc nguồn nuôi dưỡng trực tiếp không còn nữa.

Quả như anh nói, có mấy nghệ sĩ buộc phải sống xa quê nhà mà còn trước tác dồi dào, sinh động?

Ngày chia tay anh ở Sài Gòn, thoắt cái đã 28 năm. Và giờ thì anh còn “một nấc nữa là tám bó”.  Hỏi anh giờ này anh mong gì, anh nói, chả biết mình mong gì nữa, “ngày hai bữa nấu cơm cho vợ ăn là đủ hết ngày rồi”, còn mong gì nữa.
Chị Hồng, vợ anh đau bệnh. Mà chính bản thân anh cũng nào khá hơn: anh cũng mang bệnh hiểm nghèo từ hơn năm nay.

Bóng bỏ theo người

Đổ một lần cho hết cuộc rủi may

Ừ, anh nói, cũng đã sắp tới lúc “bóng bỏ theo người”.
Nhìn những thùng sách chất chồng trong căn nhà hẹp của anh, tôi hỏi, “Nguyễn Đình Toàn tiểu thuyết 1 và 2” có được độc giả chú tâm không, anh cười nhưng không dấu được niềm chua chát: “cứ xem đây là lần in cuối cùng dành tặng bằng hữu. Chỉ buồn là gửi cho chục người thì chỉ có hai đứa tử tế điện thoại cám ơn, những đứa còn lại chúng nó xem như không có”.

Ngồi chơi với anh rồi cũng phải về. Anh đóng cánh cửa sau lưng tôi và nói vói theo:“Đã thấy ta gần với cái xa.”

Câu thơ này, anh đã đọc cho tôi nghe hôm đám tang Nhạc sĩ Nhật Ngân buổi sáng Mùng Sáu Tết năm nào.

Theo đoàn người sau quan tài, đi ngang nơi an nghỉ của Nhà báo Đỗ Ngọc Yến, anh Toàn ngồi xuống bãi cỏ trước mộ phần anh Yến, đọc cho nghe nguyên cả bài thơ:

Đã  Nghe

Đã nghe đời xa ta

Người xa ta

Tình xa ta

Như cây khô trút dần hết lá

Đường đang đi bỗng như

Chập chờn có sóng đưa

Xô dồn

Trong một lối về

Đã thấy quanh ta đời quạnh quẽ

Những tiếng xôn xao im dần đi

Đời một phía ta trôi về một phía

Có phải ta mù dở hay sương che

Những bóng hình xưa

Nhập vào trong ước mơ

Giờ cũng bay ra làm gió

Ta có quên đâu

Nhưng nhìn xem cũng lạ

Hoa ngỡ như không còn là hoa nữa

Những mặt người ta giấu trong ta

Dấu mốc đời qua

cười băng giá

Ta cũng không mong quay lại nữa

Trăng thoắt rơi ngang trên đường đi

Ta bỗng nghe ra bằng thịt da

Đã thấy ta gần với cái xa

Ô hay đất đá nào rơi lở

Hay tự lòng ta lấp lối về.

Rời căn hộ tác giả “Áo Mơ Phai”, ngoái lại nhìn thấy dáng anh xiêu đổ.

Đêm Cali se lạnh, trong đầu bỗng vang lên câu cuối của bài thơ “Hay tự lòng ta lấp lối về.”